بررسی وضعیت بازار محصولات و کالاهای اساسی و اقلام ضروری خانوار در روزهای پایانی فروردین‌ماه ۱۴۰۱ حاکی از تداوم گرانی کالای اساسی است.
«شاید تعجب کنیم، آیا مگر ممکنه معاون وزیر بود و بدون حداقل درکی، دستور داد که قیمت‌ها از شب تا صبح به قیمت سال قبل برگردد؟... هر فرد با حداقلی از شعور هم می‌داند که این دستور نامعقول و نشدنی است. پس چرا صادر می‌کند؟ فشارهای شدید پشت صحنه سیاست در ایران ریشه دستورات عجیب است.» این توییتی است که عباس عبدی در واکنش به صحبت‌های معاون وزیر صمت عنوان کرده است. تابش، معاون وزیر صمت با اشاره به گرانی کالاهای اساسی در بازار، شامگاه پنجشنبه در «دستوری» عجیب عنوان کرد که «هرگونه افزایش قیمت کالا همین امشب (چهارشنبه شب) اصلاح شود و به قیمت سال قبل برگردد» این دستور آقای معاون وزیر با واکنش طنزآمیز کاربران شبکه‌های اجتماعی مواجه شد که این روزها از افزایش قیمت تمام کالاها خبر می‌دهند.
بررسی وضعیت بازار محصولات و کالاهای اساسی و اقلام ضروری خانوار در روزهای پایانی فروردین‌ماه ۱۴۰۱ حاکی از تداوم گرانی کالای اساسی است. بر این اساس قیمت مرغ همچنان در تهران حدود ۴۰ هزار تومان و تخم‌مرغ نیز با قیمت‌هایی بین 35 تا ۵۵ هزار تومان عرضه می‌شود، هر کیلو برنج هندی 40 هزار تومان و هر کیلو برنج ایرانی بین 80 تا 90 هزار تومان شده که البته زمزمه افزایش قیمت‌ها تا 100 هزار تومان هم به گوش می‌رسد، هر کیلو ران گوسفندی 180 هزار تومان و ران گوساله 140 هزار تومان است همچنین پنیر تبریزی هر کیلو 140 هزار تومان و شیر کم چرب 1.5 لیتری 11 هزار تومان و شیر پر چرب 1.5 لیتری از 12.5 تا 17 هزار تومان در سطح شهر عرضه می‌شود البته اینها تنها بخشی از اقلام مصرفی سبد معیشت خانوارهاست که افزایش قیمت داشته است و جز اینها روغن و حبوبات و محصولات بهداشتی نیز باید خریداری شود که هر روز قیمت‌شان در حال افزایش است. اما علت این گرانی‌ها چیست؟
مرتضی افقه، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در مورد گرانی‌های اخیر در بخش کالاهای مختلف به ویژه کالاهای اساسی در کشور بر این باور است که آقای رئیسی چه بعد و چه قبل از ریاست‌جمهوری مدعی بود که می‌خواهد سفره مردم را از بخش تحریم‌ها قطع کند. این در حالی است که یا نمی‌دانند یا خبر نداشتند که سفره مردم سال‌هاست که به اوضاع تحریمی متصل است.
این اقتصاددان در ادامه به «اعتماد» گفت: این موضوع را نمی‌توان نادیده گرفت که سفره مردم سال‌هاست که به فروش نفت متکی بوده و زمانی که فروش نفت قطع شد و درآمد آن را مردم دریافت نکردند سفره‌ها کوچک‌تر شد و باید گفت با شعار نمی‌توان وضعیت معیشتی را درست کرد.
افقه ادامه داد: طی 8، 9 ماه گذشته که دولت سیزدهم روی کار آمد و مذاکرات کمابیش ادامه پیدا کرد، شاهد آن بودیم که با خوشبینی‌هایی که به وجود آمد نرخ‌ها تعدیل شد و رشد نرخ‌ها تا حدودی متوقف شدند اما پس از آن با بدبینی‌هایی که از توقف روند مذاکرات وین رخ داد باز هم نرخ‌ها روندی افزایشی یافت و این موضوع به این معنی است که سیاست خارجی و ارتباطات ما بلافاصله و مستقیماً روی سفره مردم اثر می‌گذارد.
نگرانی نسبت به آینده در جامعه موج می‌زند
این اقتصاددان تصریح کرد: از زمانی که مذاکرات متوقف شد، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نسبت به آینده نگران شدند و شاهد واکنش مردم و تغییر در نرخ خودرو، طلا و سکه و ارز نیز بودیم، چراکه هر زمان مردم نسبت به آینده بدبین شوند منابع مالی خود را وارد بازار می‌کنند و هر کالایی که گمان می‌کنند گران‌تر شود را تهیه می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود تا میزان تورم افزایش پیدا کند که به آن انتظار تورمی می‌گویند.
افقه در ادامه با بیان اینکه در شرایط کنونی همواره این انتظار می‌رود که قیمت‌ها افزایش پیدا کند و نگرانی از آینده وجود دارد، افزود: این موضوع باعث افزایش تقاضا در بازار می‌شود و از سوی دیگر تولیدکنندگان نیز تولیدات خود را به قیمت رایج نمی‌توانند عرضه کنند، زیرا این حس را دارند که موادی که که تولید می‌کنند ارزان‌تر به بازار می‌دهند. این عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز تصریح کرد: تا زمانی که مسائل تحریمی حل نشود و روابط کشور با سایر کشورها بهبود نیابد همین وضعیت ادامه خواهد داشت.
نیازمند تحولات ساختاری در کشور هستیم
این اقتصاددان خاطرنشان کرد: البته دولت مدعی بود که می‌تواند بدون اتکا به وضعیت تحریم‌ها اوضاع معیشتی را بهبود بخشد اما همان زمان هم برای من و بسیاری از اقتصاددان‌ها مشخص بود که این موضوع یک بلوف سیاسی بیشتر نیست، چراکه برای آنکه ما بتوانیم بدون اتکا به تحریم‌ها اوضاع اقتصادی را بهبود بخشیم نیاز به تحولات ساختاری و عمیقی داریم که هم زمان‌بر است و هم مقاومت‌هایی را در پی دارد و ما در سال‌های اخیر نه تنها در جهت این تحولات ساختاری حرکت نکردیم، بلکه دولت و حاکمیت اعتقادی به رفع مشکلات ندارد.
او ادامه داد: ظاهراً دولت اصلا اعتقادی به تحولات ساختاری (اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و...) برای رفع مشکلات داخل ندارد و از نوع انتصاب مدیران نیز مشخص است، چراکه مدیریت اجرایی در جهت بهبود ساختاری نیست و عدم تجربه کافی و توهم برخی مدیران با وعده‌هایی که بعضا محقق نمی‌شود سرمایه‌های اجتماعی را نیز کاهش داده است.
بی‌تدبیری‌ها امروز نمایان شدند
افقه با تاکید بر اینکه برنامه دقیقی برای بهبود شرایط وجود ندارد، گفت: زمانی که منابع مالی در اختیار نباشد برنامه‌ها هم اجرا نمی‌شود، در دولت نهم و دهم که منابع مالی حاصل از نفت در کشور موجود بود هر بی‌تدبیری را با واردات کالاها جبران می‌کردند اما در شرایط کنونی همان بی‌تدبیری‌ها و موانع در تولید داخل وجود دارد اما پول نفتی دیگر نیست که از خارج کالا وارد کنند. این اقتصاددان گفت: برخی آقایان مدعی بودند که با وجود تحریم‌ها می‌توانند با کشورهای همسایه مراوده داشته باشند، اما به نظر می‌رسد که آگاه نیستند که این کشورها هم با نظم جهانی خود را هماهنگ می‌کنند و زیر بار ریسک تحریم‌های امریکا برای مراوده با ایران نمی‌روند و حتی به نظر می‌رسد چین نیز قرارداد 25 ساله‌اش را منوط به ادامه مذاکرات ایران با امریکا کرده است.
به افت قیمت‌ها خوشبین نیستم
افقه در مورد ادامه گرانی‌ها تصریح کرد: متأسفانه خیلی به افت قیمت‌ها خوشبین نیستم و به نظر می‌رسد گرانی‌ها تداوم داشته باشد البته با نقدینگی که به جامعه تزریق می‌شود این گرانی‌ها با سرعت بیشتری ادامه خواهد یافت و در صورتی که نقدینگی کمتر یا کندتر شود قیمت‌ها افزایش می‌یابد اما سرعت آن کندتر می‌شود. این اقتصاددان گفت: در حال حاضر نه برنامه‌ای در داخل وجود دارد که بتوان گفت بدون رفع تحریم‌ها دولت بتواند اقدامی برای تحرک در تولید داشته باشد و عرضه را زیاد کند و نه در بیرون گشایشی صورت گرفته است و مادامی که مذاکرات با بن‌بست مواجه شود و مسئله تحریم‌ها حل نشود تحرکی در کوتاه‌مدت و بلندمدت در اقتصاد کشور متصور نمی‌توان شد.