طرح کارمزد تراکنش خرید کارتی از فردا ۲۱ خردادماه در صنوف منتخب اجرایی می‌شود. این طرح در راستای اصلاح نظام کارمزد است که ۱۷ اردیبهشت‌ماه از سوی بانک مرکزی ابلاغ شد و در فاز نخست آن، نانوایی‌ها، سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی کارمزدی پرداخت نمی‌کنند. در مدل جدید کارمزد تراکنش خرید، همه ذینفعان یک تراکنش ازجمله بانک صادرکننده کارت، بانک پذیرنده (حساب پشت کارتخوان)، پذیرنده تراکنش (فروشگاه) کارمزد پرداخت می‌کنند. اما در قالب این طرح دارنده کارت یا خریدار از این کارمزد معاف است.
متولیان این قانون عجیب و غریب جدید معتقدند که ۷۸ درصد از کل پایانه‌ها کمتر از 2هزار تومان در روز کارمزد پرداخت می‌کنند و پیش‌بینی کرده‌اند که ۴۸ درصد از کل پایانه‌ها کمتر از هزار تومان در روز کارمزد پرداخت کنند. همچنین به نظر می‌رسد که هدف اصلی دولت برای چنین قانونی، دریافت کارمزد بیشتر از اصنافی است که پول بیشتری هم به دست می‌آورند. چرا که برآوردهای صورت‌گرفته حاکی از آن است که اصناف غیرمالی ارز، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سکه و طلا کارمزد بیشتری پرداخت می‌کنند. مقرر شده تا درآمدهای حاصل از اجرای طرح صرف سرمایه‌گذاری در شبکه پرداخت شود. از سوی دیگر بیش از ۱۱ سال تغییری در نظام کارمزد اتفاق نیفتاده بود اما همچنان بانک‌ها سهم بالایی در پرداخت کارمزد دارند و دارندگان کارت‌های بانکی کارمزدی پرداخت نمی‌کنند. همچنین پیش‌بینی می‌شود که حدود ۲۲ درصد از پایانه‌ها کارمزدی بالاتر از حداقل کارمزد پرداخت کنند و اجرای این طرح ضمن بقای شبکه پرداخت، زمینه‌ساز ورود ابزارهای نوین پرداخت به کشور خواهد شد.
کارمزد هر تراکنش کارتی چقدر است؟
براساس شیوه‌نامه جدید نظام کارمزد، مبلغ کارمزد پرداختی دارندگان کارتخوان به مبلغ تراکنش انجام‌شده بستگی دارد. اما فعلاً برای انجام این تراکنش‌ها کف و سقف مشخصی در نظر گرفته شده است. طبق بخشنامه جدید بانک مرکزی، میزان کارمزد تراکنش‌های زیر ۶۰۰ هزار تومان تنها ۱۲۰ تومان است. هر چقدر مبلغ تراکنش بانکی بیشتر شود، رقم کارمزد به صورت پلکانی بالا می‌رود و در تراکنش‌های بالاتر از سقف ۶۰۰ هزارتومان، دو ده هزارم مبلغ تراکنش کارمزد دریافت می‌شود. دستورالعمل بانک مرکزی اعلام کرده که نهایت مبلغ کارمزد دریافت‌شده از دارندگان کارتخوان، 4 هزار تومان است. یعنی اگر رقم تراکنش به بیش از ۲۰ میلیون برسد، کارمزد کارتخوان همان 4 هزار تومان خواهد بود. به‌طور مثال، کارمزد دستگاه کارتخوان یک فروشگاه زنجیره‌ای با فرض هزار مشتری در روز، به‌شرط اینکه همه‌شان زیر ۶۰۰ هزار تومان روی دستگاه پوز کارت بکشند، به رقم ۱۲۰ هزار تومان می‌رسد. این فروشگاه در ماه باید 3 میلیون و ۶۰۰ هزار تومان کارمزد دستگاه کارتخوان پرداخت کند. بر اساس دستورالعمل جدید بانک مرکزی، کارمزد تراکنش‌های بانکی بر عهده دارنده دستگاه کارتخوان است و خریدار یا به عبارتی دارنده کارت نباید کارمزدی پرداخت کند و از پرداخت کارمزد معاف است.
خاموشی کارتخوانها؟
کارمزد تراکنش بانکی در کنار مالیات از جمله دلایلی است که باعث می‌شد در ۱۰ سال گذشته بعضی کسب‌وکار‌ها کارتخوان خود را خاموش کرده و مشتریان را وادار به پرداخت نقدی یا کارت به کارت کردن وجه خرید کنند. گروهی از پزشکان و دسته‌ای از جایگاه‌های سوخت نیز چنین وضعیتی داشتند. کارمزد تراکنش بانکی در دوره جدید نیز بسیاری از کسب‌وکار‌ها را می‌ترساند و حداقل تا مدتی باید انتظار خاموش شدن عمدی دستگاه‌های کارتخوان را داشت. همچنین محتمل است بعضی فروشگاه‌ها، کارتخوان خود را خاموش کنند و از سوپرمارکت همسایه بخواهند یکی از دستگاه‌های کارتخوان خود را در اختیارشان بگذارد تا از معافیت در نظر گرفته شده برای کارمزد او استفاده کنند. چه کسی وظیفه نظارت و کنترل چنین اید‌ه‌های رندانه‌ای را برعهده خواهد گرفت؟ فروشگاه‌هایی که از مشتری بخواهند سراغ پرداخت نقدی یا کارت به کارت برود چطوری شناسایی یا مجازات می‌شوند؟
رونق فروش دستگاه‌های «کش‌لس»
همین حالا هم برخی از فروشندگان، خریداران را مجبور می‌کنند که از شیوه‌های دیگری برای پرداخت مانند کارت به کارت یا انتقال از طریق ساتنا و پایا استفاده کنند. علاوه بر این موضوع، بازار داغی هم برای دستگاه‌های موسوم به «کش لس» (cashless) درحال شکل‌گیری است. دستگاه‌های کش لس جیبی را می‌توان به‌طور ساده یک دستگاه ATM جیبی معرفی کرد. این دستگاه‌ها از سیستم‌عامل اندروید استفاده می‌کنند که قابلیت نصب نرم‌افزار‌های گوناگونی بر آنها وجود دارد. علاوه بر این موضوع، این دستگاه‌ها به راحتی به افراد اجازه می‌دهند تا فرآیند کارت به کارت را انجام دهند. این موضوع علاوه بر اینکه می‌تواند برای مبالغ تا ۱۰ میلیون تومان به فروشندگان اجازه دهد که مشتری را مجبور به کارت به کارت کنند، موجب دورزدن مالیات‌ها نیز خواهد شد. در ماه‌های اخیر نیز قیمت دستگاه‌های «کش لس» به صورت غیرعادی به‌شدت بالا رفته و از 40 میلیون تا 80 میلیون تومان در نوسان است. این در حالی است که دستگاه خودپرداز غیرنقدی یا کش‌لس با دستگاه‌های کارتخوان که شامل مالیات می‌شود فرق دارد. دستگاه‌های کش‌لس و خودپرداز به دلیل اینکه به مردم خدمات مالی ارائه می‌کنند شامل هیچگونه مالیاتی نمی‌شوند و فعلاً در سامانه مالیات، کد مالیاتی برای کش‌لس در نظر گرفته نشده. از این رو فرصتی عالی برای کسب و کارهای بزرگ و کوچک جهت درآمدزایی با امنیتی بالا (به دلیل اینکه پول نقدی داخل دستگاه قرار داده نمی‌شود) از این نوع دستگاه ایجاد شده و افزایش انفجاری قیمت‌ها در این حوزه نشان از هجوم تقاضا برای خرید آن و فرار از پرداخت مالیات و کارمزد است.
متولیان این قانون عجیب و غریب جدید معتقدند که ۷۸ درصد از کل پایانه‌ها کمتر از 2هزار تومان در روز کارمزد پرداخت می‌کنند و پیش‌بینی کرده‌اند که ۴۸ درصد از کل پایانه‌ها کمتر از هزار تومان در روز کارمزد پرداخت کنند. همچنین به نظر می‌رسد که هدف اصلی دولت برای چنین قانونی، دریافت کارمزد بیشتر از اصنافی است که پول بیشتری هم به دست می‌آورند. چرا که برآوردهای صورت‌گرفته حاکی از آن است که اصناف غیرمالی ارز، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سکه و طلا کارمزد بیشتری پرداخت می‌کنند. مقرر شده تا درآمدهای حاصل از اجرای طرح صرف سرمایه‌گذاری در شبکه پرداخت شود. از سوی دیگر بیش از ۱۱ سال تغییری در نظام کارمزد اتفاق نیفتاده بود اما همچنان بانک‌ها سهم بالایی در پرداخت کارمزد دارند و دارندگان کارت‌های بانکی کارمزدی پرداخت نمی‌کنند. همچنین پیش‌بینی می‌شود که حدود ۲۲ درصد از پایانه‌ها کارمزدی بالاتر از حداقل کارمزد پرداخت کنند و اجرای این طرح ضمن بقای شبکه پرداخت، زمینه‌ساز ورود ابزارهای نوین پرداخت به کشور خواهد شد.
کارمزد هر تراکنش کارتی چقدر است؟
براساس شیوه‌نامه جدید نظام کارمزد، مبلغ کارمزد پرداختی دارندگان کارتخوان به مبلغ تراکنش انجام‌شده بستگی دارد. اما فعلاً برای انجام این تراکنش‌ها کف و سقف مشخصی در نظر گرفته شده است. طبق بخشنامه جدید بانک مرکزی، میزان کارمزد تراکنش‌های زیر ۶۰۰ هزار تومان تنها ۱۲۰ تومان است. هر چقدر مبلغ تراکنش بانکی بیشتر شود، رقم کارمزد به صورت پلکانی بالا می‌رود و در تراکنش‌های بالاتر از سقف ۶۰۰ هزارتومان، دو ده هزارم مبلغ تراکنش کارمزد دریافت می‌شود. دستورالعمل بانک مرکزی اعلام کرده که نهایت مبلغ کارمزد دریافت‌شده از دارندگان کارتخوان، 4 هزار تومان است. یعنی اگر رقم تراکنش به بیش از ۲۰ میلیون برسد، کارمزد کارتخوان همان 4 هزار تومان خواهد بود. به‌طور مثال، کارمزد دستگاه کارتخوان یک فروشگاه زنجیره‌ای با فرض هزار مشتری در روز، به‌شرط اینکه همه‌شان زیر ۶۰۰ هزار تومان روی دستگاه پوز کارت بکشند، به رقم ۱۲۰ هزار تومان می‌رسد. این فروشگاه در ماه باید 3 میلیون و ۶۰۰ هزار تومان کارمزد دستگاه کارتخوان پرداخت کند. بر اساس دستورالعمل جدید بانک مرکزی، کارمزد تراکنش‌های بانکی بر عهده دارنده دستگاه کارتخوان است و خریدار یا به عبارتی دارنده کارت نباید کارمزدی پرداخت کند و از پرداخت کارمزد معاف است.
خاموشی کارتخوانها؟
کارمزد تراکنش بانکی در کنار مالیات از جمله دلایلی است که باعث می‌شد در ۱۰ سال گذشته بعضی کسب‌وکار‌ها کارتخوان خود را خاموش کرده و مشتریان را وادار به پرداخت نقدی یا کارت به کارت کردن وجه خرید کنند. گروهی از پزشکان و دسته‌ای از جایگاه‌های سوخت نیز چنین وضعیتی داشتند. کارمزد تراکنش بانکی در دوره جدید نیز بسیاری از کسب‌وکار‌ها را می‌ترساند و حداقل تا مدتی باید انتظار خاموش شدن عمدی دستگاه‌های کارتخوان را داشت. همچنین محتمل است بعضی فروشگاه‌ها، کارتخوان خود را خاموش کنند و از سوپرمارکت همسایه بخواهند یکی از دستگاه‌های کارتخوان خود را در اختیارشان بگذارد تا از معافیت در نظر گرفته شده برای کارمزد او استفاده کنند. چه کسی وظیفه نظارت و کنترل چنین اید‌ه‌های رندانه‌ای را برعهده خواهد گرفت؟ فروشگاه‌هایی که از مشتری بخواهند سراغ پرداخت نقدی یا کارت به کارت برود چطوری شناسایی یا مجازات می‌شوند؟
رونق فروش دستگاه‌های «کش‌لس»
همین حالا هم برخی از فروشندگان، خریداران را مجبور می‌کنند که از شیوه‌های دیگری برای پرداخت مانند کارت به کارت یا انتقال از طریق ساتنا و پایا استفاده کنند. علاوه بر این موضوع، بازار داغی هم برای دستگاه‌های موسوم به «کش لس» (cashless) درحال شکل‌گیری است. دستگاه‌های کش لس جیبی را می‌توان به‌طور ساده یک دستگاه ATM جیبی معرفی کرد. این دستگاه‌ها از سیستم‌عامل اندروید استفاده می‌کنند که قابلیت نصب نرم‌افزار‌های گوناگونی بر آنها وجود دارد. علاوه بر این موضوع، این دستگاه‌ها به راحتی به افراد اجازه می‌دهند تا فرآیند کارت به کارت را انجام دهند. این موضوع علاوه بر اینکه می‌تواند برای مبالغ تا ۱۰ میلیون تومان به فروشندگان اجازه دهد که مشتری را مجبور به کارت به کارت کنند، موجب دورزدن مالیات‌ها نیز خواهد شد. در ماه‌های اخیر نیز قیمت دستگاه‌های «کش لس» به صورت غیرعادی به‌شدت بالا رفته و از 40 میلیون تا 80 میلیون تومان در نوسان است. این در حالی است که دستگاه خودپرداز غیرنقدی یا کش‌لس با دستگاه‌های کارتخوان که شامل مالیات می‌شود فرق دارد. دستگاه‌های کش‌لس و خودپرداز به دلیل اینکه به مردم خدمات مالی ارائه می‌کنند شامل هیچگونه مالیاتی نمی‌شوند و فعلاً در سامانه مالیات، کد مالیاتی برای کش‌لس در نظر گرفته نشده. از این رو فرصتی عالی برای کسب و کارهای بزرگ و کوچک جهت درآمدزایی با امنیتی بالا (به دلیل اینکه پول نقدی داخل دستگاه قرار داده نمی‌شود) از این نوع دستگاه ایجاد شده و افزایش انفجاری قیمت‌ها در این حوزه نشان از هجوم تقاضا برای خرید آن و فرار از پرداخت مالیات و کارمزد است.